Op het eerste gezicht leek het een eenvoudig rechttoe-rechtaan project. Eenmaal uitgevoerd was er één passend kernwoord: ‘Ontspoord’. Ergens tussen start en oplevering waren projectplan en realiteit mijlen ver uit elkaar gaan lopen.

Herkent u dit? Lees dan het boek Onderweg, pragmatisch veranderen in robuuste organisaties, geschreven door Leike van Oss en Jaap van ’t Hek. Primair geschreven voor veranderingen van gedrag in en van organisaties, is het ook handzaam voor meer vaktechnische projecten, bijvoorbeeld van systemen. Ook vaktechnische projecten gaan immers vaak hand in hand met verandering in gedrag en werkwijzen. Een besef dat overigens meestal pas later tot de opdrachtgevers van de verandering doordringt.

Het boek is een feest van herkenning, bijvoorbeeld op het punt van het verschil tussen plannen maken en de realisatie daarvan, en inzicht in ‘waarom het gaat zoals het gaat’. In Onderweg introduceren de auteurs een veranderaanpak die zij pragmatisch veranderen noemen. Pragmatisch veranderen is niet synoniem voor opportunisme, naar-bevind-van-zaken-handelen of onderbuikgevoel volgen. Integendeel, het vraagt om grondige diagnostiek, weloverwogen interventies en continu reflectie.

De pragmatische veranderaar zoekt aansluiting met de robuuste werkelijkheid van de organisatie. Ook al zo’n fraai begrip, robuustheid. Het staat voor het vermogen om flexibel om te kunnen gaan met bewegende eisen die aan de organisatie worden gesteld (noemen we dit tegenwoordig niet agile?) en in de kern toch hetzelfde te blijven. Robuustheid heeft dus geen negatieve connotatie, en is van belang voor de stabiliteit van organisaties. Het begrip helpt wel om weerbarstigheid en weerstand in de organisatie te kunnen duiden.

Pragmatisch veranderen betekent ook niet dat veranderplannen de prullenbak in kunnen. Onderweg onderschrijft het nut van een veranderplan omdat het structuur en richting geeft. Binnen het plan moet wel ruimte zijn voor aanpassing op gebeurtenissen in het veranderproces (optionaliteit).

Kortom, Onderweg is mijns inziens een aanrader. Om verschillende redenen:

1. Het boek helpt de lezer om zijn ervaringen te ordenen. Iedere veranderprofessional of projectleider herkent de eigen praktijk.
2. De hoeveelheid kennis die wordt aangeboden, is groot. Niet alleen delen de auteurs hun eigen kennis, zij refereren ook aan andere auteurs en collega’s. Dit levert een samenstel van kennisbronnen op waaruit iedere professional naar eigen smaak kan putten.
3. In hun uitleg zijn de auteurs concreet. Voorbeelden uit hun praktijk, checklists en oefeningen geven de lezer handvatten om zelf de theorie in de praktijk toe te passen.
4. En tot slot, het is gewoon een fijn boek. Om vast te houden, met een gebonden, strakke kaft, is het een verademing naast alle pdfjes van nu. En het leest prettig. Ondanks dat het letterlijk een ‘woorden’boek is met heel veel tekst en zonder illustraties, maken schrijfstijl, layout en lettertype het boek goed toegankelijk.

Onderweg is al een tijdje geleden verschenen. Inmiddels is door de auteurs alweer een nieuw boek geschreven: Onomkeerbaar. Ik ben heel benieuwd…